Buitenopleiding in Zwevegem: 50 miljoen jaar terug in de tijd
Op 24 september organiseerden we de infosessie Landschapsvorming, hydrologie en natuurwaarden. Een bijzondere buitenopleiding onder leiding van ecohydroloog Dirk Libbrecht, in de vorm van een wandeling langs de Vaarttaluds in Zwevegem, aan het Kanaal Bossuit-Kortrijk. Deze excursie nam ons niet alleen mee door een uniek landschap, maar gaf ons ook een boeiende inkijk in de geologische geschiedenis van deze streek, die meer dan 50 miljoen jaar teruggaat. In die tijd lag deze regio onder een diepe zee, waar zich langzaam een dikke kleilaag vormde die nog altijd zichtbaar is in de omgeving.
Onze wandeling begon bij het Sint-Pietersbrugje, waar we overstaken naar de linkeroever van het kanaal. Hier kregen we al snel zicht op het Orveytbos, een enorme kleiophoging die in de jaren ’70 ontstond toen er miljoenen kubieke meters klei werden uitgegraven om het kanaal dieper te maken voor zwaardere scheepvaart. De wandeling voerde ons verder langs een gebied waar ooit de Souterrain lag, een ondergrondse tunnel van meer dan 600 meter lang die in de 19e eeuw werd gebouwd om scheepvaart door de heuvels mogelijk te maken. Hoewel de tunnel inmiddels is verdwenen, blijven de restanten een tastbare herinnering aan het industriële verleden van deze regio.
Langs de route konden we de geologische lagen in de taluds van het kanaal goed zien. De klei van de Formatie van Kortrijk, ook wel bekend als de 'blauwe spie', is hier blootgelegd. Deze kleilaag, gevormd in de zee van het Ieperiaan-tijdperk, is een kalkrijke, vaste klei die ons veel vertelt over de vroegere zeebodem in dit gebied. Daarbovenop ligt een dunne laag leem, die later door wind en water is afgezet. Deze lagen zijn bepalend geweest voor de ontwikkeling van de lokale flora en fauna. Het kwelverschijnsel dat hier optreedt, waarbij regenwater langzaam in de klei sijpelt en aan de oppervlakte weer naar buiten komt, zorgt voor de groei van unieke planten.
De wandeling bracht ons niet alleen nieuwe kennis over geologie en hydrologie, maar liet ons ook zien hoe natuur en mens hand in hand gaan. De taluds van de Vaart zijn een mooi voorbeeld van hoe menselijke ingrepen zoals het graven van het kanaal en de aanleg van de kleiophogingen, samen met natuurlijke processen zoals kwelwater en vegetatieontwikkeling, een uniek landschap hebben gevormd. Zo werden we ook bewust van de delicate balans die nodig is om dit gebied in stand te houden. Het beheren van de flora en het voorkomen van verzakkingen door kwelwater vergen constante aandacht.
De wandeling eindigde met een verkenning van de rechteroever van het kanaal, waar we leerden over de verschillen in vegetatie tussen de oevers. Op de rechteroever, waar de kleilaag minder dik is, kan men een veel minder gevarieerde plantengroei waarnemen dan op de linkeroever, waar de kalkrijke kwel de flora diverser maakt. Dit onderstreept nogmaals hoe geologische processen invloed hebben op het landschap en de natuur.
Deze buitenopleiding was een unieke kans om zowel de geschiedenis als de natuurlijke rijkdom van de Vaarttaluds te ontdekken. We leerden niet alleen over het geologische verleden van de streek, maar kregen ook inzicht in hoe mens en natuur samenkomen om het landschap te vormen. Het was een leerzame ervaring!