De Europese chemische strategie voor duurzaamheid op weg naar een gifvrij milieu: welke impact heeft dit op de CLP-verordening?

In kader van de Europese Green Deal heeft de Europese Commissie op 14 oktober 2020 een chemicaliënstrategie voor duurzaamheid gepubliceerd. Deze strategie maakt deel uit van de ambitie om vervuiling tot nul terug te brengen.

Chemische stoffen zijn essentieel voor het welzijn, de hoge levensstandaard en het comfort van de moderne samenleving en ze worden in veel sectoren gebruikt. De meeste chemicaliën hebben echter gevaarlijke eigenschappen die schadelijk kunnen zijn voor het milieu en de menselijke gezondheid. Daarom heeft de Europese Commissie over chemicaliën de volgende doelstelling en strategie vastgelegd:

• de burgers en het milieu beter beschermen;
• de innovatie stimuleren voor veilige en duurzame chemicaliën.

Om te kunnen voldoen aan deze doelstelling en strategie werden de volgende acties bepaald:

• het verbieden van de meest schadelijke chemicaliën in consumentenproducten. Het gebruik ervan alleen toestaan ​​waar het essentieel is,
• rekening houden met het cocktaileffect van chemicaliën bij het beoordelen van risico's van chemicaliën,
• het uitfaseren van het gebruik van per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) in de EU, tenzij het gebruik ervan essentieel is,
• het stimuleren van investeringen en innovatieve capaciteit voor de productie en het gebruik van chemicaliën die veilig en duurzaam zijn door hun ontwerp en gedurende hun hele levenscyclus,
• het bevorderen van de veerkracht van de EU en de duurzaamheid van kritieke chemische stoffen,
• totstandbrenging van een eenvoudiger "één stof, één beoordeling"-proces voor de risico- en gevarenbeoordeling van chemische stoffen,
• wereldwijd een leidende rol spelen door hoge normen te verdedigen en te promoten en geen chemicaliën te exporteren die in de EU verboden zijn.

Herziening van de CLP-verordening

De CLP-verordening (EG) nr. 1272/2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van chemische stoffen verplicht fabrikanten, importeurs of downstreamgebruikers van stoffen of mengsels ertoe hun gevaarlijke chemische stoffen op passende wijze in te delen, te etiketteren en te verpakken voordat ze in de handel worden gebracht. Eén van de belangrijkste doelstellingen van de CLP-verordening is bepalen of een stof of mengsel eigenschappen bezit die aanleiding geven tot de gevarenindeling ervan. Die indeling is het signaal dat ons aangeeft dat voorlichting over gevaren noodzakelijk is.

De indeling is gebaseerd op het wereldwijd geharmoniseerd systeem van de Verenigde Naties (GHS) en heeft tot doel een hoog niveau van bescherming van de gezondheid en van het milieu en het vrije verkeer van stoffen, mengsels en voorwerpen te waarborgen. Fabrikanten, importeurs of downstreamgebruikers moeten op basis van de CLP-criteria beoordelen of de stoffen en mengsels die zij in de handel brengen schadelijke eigenschappen hebben.

Zodra een bedrijf een stof of mengsel indeelt, moet het de geïdentificeerde gevaren meedelen aan andere actoren in de toeleveringsketen, waaronder consumenten, via etiketten, en aan antigifcentra. Zo worden gebruikers van een gevaarlijke stof of een gevaarlijk mengsel bewust gemaakt van de aanwezigheid van een gevaar en van de noodzaak om de daaraan verbonden risico's te beheren. De EU kan een geharmoniseerde indeling vaststellen die juridisch bindend is voor alle actoren die die stof in de handel brengen. Dit gebeurt met name bij de schadelijkste stoffen, zoals kankerverwekkende stoffen.

De CLP-verordening bevat gedetailleerde regels voor het etiketteren van gevaarlijke chemische stoffen, met inbegrip van pictogrammen, signaalwoorden en standaardaanduidingen voor gevaren, preventie, respons, opslag en verwijdering. In de CLP-verordening zijn ook algemene verpakkingsnormen vastgesteld om de veilige levering van gevaarlijke stoffen en mengsels te waarborgen.

Waarom moet de CLP-verordening worden herzien?

De CLP-verordening bestaat al sinds 2008 en werd samen met andere Europese chemicaliënwetgevingen grondig onder de loep genomen. Uit deze analyse van de Commissie is gebleken dat de verordening moet worden geactualiseerd om rekening te kunnen houden met de wetenschappelijke en technologische vooruitgang, met marktontwikkelingen zoals de onlinemarkt en navulstations voor chemische stoffen.  Daarnaast is een gerichte actualisering van de verordening nodig om de etiketteringsvoorschriften te optimaliseren. De herziening zal helpen om de hiaten aan te pakken en te zorgen voor betere informatie over chemische gevaren. Ook zal de rol van de verschillende betrokken partijen (fabrikanten, importeurs, distributeurs) worden verduidelijkt.

Wat is het verloop van deze herziening?

De herziening van de CLP-verordening loopt in 2 snelheden nl. het eerste deel over de nieuwe gevarenklassen werd via een gedelegeerde handeling (artikel 290 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie) reeds ingevoerd. Dit een versnelde manier om in Europa een wetgeving in te voeren. Deze 1^ste fase werd gepubliceerd op 31 maart 2023 en officieel opgenomen in de CLP Verordening. De gedelegeerde handeling is terug te vinden via deze link.

De volgende fase van de herziening zal verlopen via de gewone wetgevende procedure (artikel 294 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie). Een voorstel van CLP revisie met de inhoud van de 2^de fase werd op 19 december 2022 gepubliceerd. Dit voorstel is via deze link terug te vinden.

Fase 1 – nieuwe gevarenklassen

De nieuwe gevarenklassen zijn:

• hormoonontregelaars, zowel voor de menselijke gezondheid als het milieu,
• persistent, bioaccumulerend en toxisch (PBT); zeer persistent en zeer bioaccumulerend (vPvB),
• persistent, mobiel en toxisch (PMT); zeer persistent en zeer mobiel (vPvM).

Sommige van deze gevaren vallen al gedeeltelijk onder andere wetgeving, zoals hormoonontregelende stoffen en PBT/zPzB, die vallen onder REACH of de gewasbeschermingsmiddelen- en biocide verordening, terwijl de gevaren van PMT/zPzM nieuw zijn in de EU-wetgeving. 

Een overzicht van de nieuwe gevaren met hun signaalwoord en EUH-zinnen zijn terug te vinden in onderstaande tabel:

De opname van nieuwe gevarenklassen in de CLP-verordening was het gevolg van onderzoek waaruit bleek dat de stoffen en mengsels schadelijk waren en via de bestaande criteria niet volledig konden worden aangepakt. Al deze nieuwe gevarenklassen hebben betrekking op stoffen en mengsels die zeer schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid of het milieu.

De nieuwe gevarenklassen zijn van kracht sinds 20 april 2023. Vanaf deze dag kunnen:

• de lidstaten voorstellen doen voor geharmoniseerde indeling en etikettering (CLH) met de nieuwe gevarenklassen en,
• de fabrikanten, importeurs, downstreamgebruikers en distributeurs hun stoffen en mengsels dien overeenkomstig zelf indelen.

Vanaf de inwerkingtreding kunnen fabrikanten, importeurs, downstreamgebruikers en distributeurs op vrijwillige basis de nieuwe gevarenklassen toepassen. Aan het einde van de overgangsperioden moeten alle fabrikanten, importeurs, downstreamgebruikers en distributeurs de nieuwe gevarenklassen toepassen.

Men maakt een onderscheidt tussen stoffen en mengsel qua invoering van de deadlines. Voor nieuwe stoffen op de markt moeten bedrijven vanaf 1 mei 2025 aan de nieuwe regels voldoen, terwijl voor stoffen die al op de EU-markt zijn de bedrijven tot 1 november 2026 de tijd hebben om eraan te voldoen. De nieuwe gevarenklassen gelden vanaf 1 mei 2026 voor nieuwe mengsels, terwijl bedrijven tot 1 mei 2028 de tijd hebben om de indeling en etikettering voor bestaande mengsels bij te werken.

Eén van de gevolgen van deze nieuwe gevarenindeling is dat er nu een groter verschil ontstaat in classificatie van producten tussen de EU en niet EU-landen. Daarnaast zullen er bedrijven zijn die niet meer met zo’n producten willen werken, waardoor samenstellingen kunnen veranderen. Dit geeft dan gevolgen naar indeling, etikettering, nieuwe UFI-codes bij mengsels, een update van de SDS, update bij het antigifcentrum enz… Men verwacht ook dat er nieuwe beperkingen zullen ontstaan in REACH.

Fase 2 – herziening van de verordening.

In het voorstel van CLP revisie is o.a. het volgende terug te vinden:

• Verduidelijking en verhogen van de leesbaarheid van etiketten:

Dankzij de nieuwe voorschriften zullen de etiketten leesbaarder worden. De voorgestelde voorschriften zijn:

• • • Werken met een witte achtergrond,
    • Werken met een minimum fond grootte en dit afhankelijk van het volume van de verpakking,
    • Regels m.b.t. de afstand tussen 2 tekstlijnen = 120% van de fond grootte,
    • Met één fond grootte werken op het etiket,
    • Het gebruik van Serif lettertypes zijn niet toegestaan.

Daarnaast zullen er deadlines voor het updaten van etiketten ingevoerd worden.

• Het ruimer gebruik van uitvouwbare etiketten wordt toegestaan. Daardoor zal het mogelijk worden om per product meerdere talen op 1 etiket te plaatsen.

Het nadeel van zo’n vouwetiket kan zijn dat niet alle informatie in één oogopslag te zien is.

Daarnaast kan het, bij het dragen van veiligheidshandschoenen, lastig zijn om zo’n etiket te openen. 

• De invoer van het digitaal etiket:

Het gebruik van een digitaal etiket kan optioneel gekozen worden en moet 10 jaar beschikbaar zijn. Het kan gebruikt worden voor bv. additionele informatie zoals:

• • • extra of optionele vertalingen
    • gebruiksaanwijzingen
    • …

Alle gevareninformatie moet wel op het fysieke etiket vermeld blijven, dus het digitaal etiket vervangt het fysiek etiket niet! 

• Regels voor reclame en online verkoop van gevaarlijke producten

In het voorstel zijn regels opgenomen over de verplichte informatie bij reclame en online verkoop van gevaarlijke producten.

Deze verplichte informatie bij reclame is:

• • • Gevarenpictogram
    • Signaalwoord
    • Gevarenklassen
    • H- en EUH-zinnen

Bij de online verkoop wordt het verplicht om met een gevestigde EU leverancier te werken en om dezelfde informatie zoals op het fysiek etiket te vermelden. 

• Er worden nieuwe regels voorgesteld voor de verkoop van chemische stoffen in hervulbare recipiënten, die zullen zorgen voor een vermindering van het verpakkingsafval en bijdragen tot de circulaire economie en tot een verlaging van de verpakkingskosten voor bedrijven.
• Er zullen verdere afwijkingen worden ingevoerd voor chemische stoffen die in bulk aan consumenten worden verkocht, zoals brandstof, en in zeer kleine verpakkingen, zoals verschillende soorten schrijfinstrumenten.
• Er komt ook een herziening m.b.t. de inventaris van indelingen en etiketteringen (C&L). De inventaris zal 6-maandelijks geüpdatet worden. Tevens komt er meer transparantie in de C&L inventaris door het toevoegen van de naam van de melder. Daarnaast zal men verplicht worden om een rechtvaardiging te geven indien er een afwijkende classificatie gebruikt wordt.
• Naast de lidstaten en de industrie, zal het mogelijk worden voor de Commissie om classificatievoorstellen voor mogelijk gevaarlijke stoffen te ontwikkelen, waardoor het tempo waarin gevaarlijke stoffen worden geïdentificeerd wordt versneld.

Het voorstel van de Commissie tot wijziging van de CLP-verordening moet nu worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad. Er wordt verwacht dat er een goedkeuring komt vóór het einde van het mandaat. Na het bekomen van een goedkeuring zal er een overgangsperiode voorzien worden van 18 maanden.