Afval, materialen, bodem, … op de VMx-OVAM-studiedag

Afval, materialen en bodem, dat was de focus van de studiedag door VMx en de OVAM op 1 juni. Een stevig programma bracht in de voormiddag focus op afval en materialen waarbij Vlarema 9 besproken werd en in de namiddag focus op bodem waar we dieper ingingen op voor de milieuprofessional interessante aandachtspunten rond PFAS. We sloten af met een pitch van de 3 bodemfondsen, Promaz, Tersana en Vlabotex.

Focus van de OVAM, namelijk meer preventie, recyclage en bodeminformatie kwam in alle onderdelen naar voor. Enkele voorbeelden: door de PFAS-crisis kijken we nu op een andere manier naar zeer zorgwekkende stoffen. Aan elke crisis zitten naast negatieve zaken ook positieve gevolgen. Zo heeft de OVAM hierdoor een expertenwerkgroep opgericht, met de hoop een bodemrichtlijn op te maken. Ook wordt werk gemaakt van een vernieuwd bodemattest waarop veel meer informatie zal komen dan vandaag het geval is.

VLAREMA 9

Op het vlak van selectief sorteren hebben we al een hele weg afgelegd, maar we hebben nog een lange weg te gaan. In het bedrijfsrestafval is vandaag nog steeds 50% recycleerbaar afval. We moeten met ons allen voorkomen dat deze waardevolle grondstoffen verloren gaan in verbranding. Ook daarop is Vlarema 9 geënt! Het is opnieuw een omvangrijke bundel geworden van 170 artikels!

Een overzicht van de belangrijkste onderdelen:

• Afvalpreventie en vermindering van zwerfvuil onder meer door een gebruiksverbod voor eenmalige drankrecipiënten en cateringmateriaal op evenementen.
• Betere gescheiden inzameling van afvalstoffen met oog op recyclage. Sorteren aan de bron blijft de basis van ons afval- en materialenbeleid, waar nodig aangevuld met nasortering.
• Gebruik als secundaire grondstof wordt gestimuleerd door wijzigingen aan de procedure voor grondstofverklaringen en zijn nieuwe normenkaders geschreven voor bouwstof.
• Grotere afzetmarkt voor een circulair gebruik van gerecycleerd materiaal. Het gebruik van recyclaat wordt verplicht bij bepaalde productgroepen.
• Veilige verwerking van afvalstoffen (batterijen, afgedankte voertuigen, biomassarestromen)
• Optimalisatie van de asbestinventarisatie
• Betere inzameling van data over afvalstoffenproductie, -inzameling en -verwerking door o.m. de invoering van 3 nieuwe afvalcodes.

Belangrijk hierbij te vermelden is dat de maatregelen rond catering en evenementen reeds van kracht gaan, maar de rest pas dit najaar zal rond zijn.

MATIS – Materialen Informatie Systeem van de OVAM

Er is veel interesse in MATIS, het nieuwe Materialen Informatie Systeem van OVAM, en de digitale identificatieformulieren. Dit maakten de vele vragen van de deelnemers hierover duidelijk. De antwoorden op deze vragen vind je hier terug.

Met MATIS heeft OVAM één systeem waar de geregistreerde inzamelaars en vergunde verwerkers alle data over afvalinzameling en -verwerking in melden. Bovendien kan de OVAM uit dit centrale systeem alle gegevens halen die nodig zijn voor de verplichte rapporteringen aan andere Vlaamse, Europese of internationale organisaties.  Voor een externe milieucoördinator is het belangrijk de mandaten goed in orde te krijgen in het gebruikersbeheer van de Vlaamse overheid. Het bedrijf waarvoor je werkt moet de externe milieucoördinator een mandaat geven, waarna de externe milieucoördinator dit moet accepteren. Meer informatie, maar ook de mogelijkheid om je aan te melden voor de MATIS-nieuwsbrief, vind je hier.

PFAS in de industrie

In de namiddag passeerden de bodem-onderwerpen de revue. Er werd gestart met een presentatie met voor de milieucoördinator interessante aandachtspunten rond PFAS. Vaak is het niet duidelijk dat producten en/of het productieproces PFAS-houdend zijn of waren. Uit studies blijkt dat het gebruik van PFAS breder verspreid is dan momenteel wordt vooropgesteld. PFAS wordt teruggevonden in heel wat sectoren (voeding, chemie, afvalverwerking, metaal, drank, textiel, wasserij, …). Op korte termijn zal de OVAM een opdracht geven om het overzicht met de PFAS-verdachte activiteiten te actualiseren.

Momenteel worden PFAS-analyses uitgevoerd op 50 parameters. Volgens de literatuur zijn er 6000 tot 8000 PFAS-parameters. Op basis van studies blijkt dat het fluorgehalte van deze 50-tal parameters echter maar 2% uitmaakt van het totale fluorgehalte in de bodem. Mogelijk blijft het overgrote deel van de PFAS-parameters op vandaag dus nog onder de radar.

Het is belangrijk dat je als milieuprofessional het productieproces (vandaag en het verleden) grondig screent om na te gaan of er al dan niet PFAS-houdende producten worden of werden gebruikt. Doe hierbij navraag bij de leveranciers en kijk de SDS-en na.

De lengte van de keten van de koolstof- en fluorhoudende atomen en de functionele groep op de kop bepaalt de eigenschappen en het gedrag ervan (mobiliteit, uitloging). Globaal daalt de oplosbaarheid naargelang de ketenlengte stijgt en de mobiliteit neemt af naarmate de ketenlengte stijgt. Vooral de kortere ketens worden nauwelijks vastgehouden in de bodem, maar vind je dan ook voornamelijk in het grondwater. De lange ketens vind je dan voornamelijk in het vaste deel van de bodem. Het gedrag van PFAS in de bodem is heel complex. Er wacht nog heel wat studiewerk om hier een goed zicht op te krijgen.

Vervolgens werd dieper ingegaan op de lozing van PFAS-houdend afvalwater. Door een ministerieel besluit van 23 januari 2023 werden wijzigingen aan het Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water (WAC) en bijlage 4.2.5.2 van Vlarem II goedgekeurd. Hierdoor zijn er voor PFAS strengere milieukwaliteitsnormen van toepassing.

Meer informatie vind je via deze link. 

Tot slot werd de werking van enkele interessante websites geduid:

www.vlaanderen.be/pfas-vervuiling
https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=pfasverkenner

Tijdelijk handelingskader bij grondverzet

In de volgende presentatie werd het tijdelijk handelingskader toegelicht. Het eerste deel spitste zich toe op de toetsingswaarden die gebruikt zullen worden voor bodemonderzoek. Nadien werd ingegaan op de wijzigingen voor het grondverzet. In 10% van de bodems die uitgegraven worden kan PFAS vastgesteld worden. In het kader hiervan werd het Handelingskader PFAS bij grondverzet toegelicht. Dit handelingskader maakt duidelijk hoe er moet gehandeld worden als PFAS in de bodem of het grondwater wordt vastgesteld. Momenteel zijn enkel toetsingswaarden voor PFOS, PFOA en PFAS_totaal hierin opgenomen. Dit handelingskader is beschermend naar het grondwater toe, net omwille van de uitloogbaarheid en oplosbaarheid van PFAS.

Door middel van een beslissingsboom kom je te weten of de grond vrij kan gebruikt worden als bodem, bouwkundig bodemgebruik, binnen of buiten de kadastrale werkzone of helemaal niet kan gebruikt worden. 

Bodemsaneringsfondsen

Tot slot werden de 3 bodemsaneringsfondsen toegelicht. We zetten ze nog even op een rijtje!

PROMAZ is het federaal bodemsaneringsfonds voor bodemverontreiniging die is ontstaan door exploitatie van mazouttanks die gebruikt worden voor de verwarming van personen in gebouwen van particulieren en bedrijven. Een aanvraag indienen tot 28/2/2025 op www.promaz.be. Als je in die problematiek zit, en je kan gebruikmaken van dit fonds, dien dan zo snel mogelijk je aanvraag in.

Tersana is het bodemsaneringsfonds voor alle werkplaatsen voor onderhoud en herstel van voertuigen, carrosserie (spuitcabines) of landbouwmachines. Eender welk bedrijf dat een verontreiniging heeft ten gevolge van een werkplaats is welkom bij Tersana. Tersana bestaat om bedrijven met die problematiek te helpen, ontzorgen en financieel te verlichten. Zowel historische als nieuwe verontreiniging. Verontreiniging ontstaan voor 21/12/2018, voor zowel actieve als gesloten bedrijven. Ook asbestverontreiniging ten gevolge van een afdruipzone van asbestendak van werkplaats kan bij Tersana terecht. Sleutel op de deur oplossing voor de dienstverlening maar tegen een lagere kost omwille van de subsidies die er zijn.  Ook de online-voorbeeldwerkplaats om bodemverontreiniging te voorkomen viel in de smaak. Doe de test om te weten of je in aanmerking komt voor subsidies (tot 40%).

VLABOTEX vzw is het Vlaams bodemsaneringsfonds voor de textielverzorging met gekende solventenproblematiek. De saneringsplicht wordt juridisch overgenomen van de saneringsplichtige in ruil voor een forfaitaire bijdrage afhankelijk van de financiële draagkracht. Daarnaast kan het fonds ook rekenen op subsidies van de Vlaamse regering.  De uiteindelijke kost die de vervuiler moet betalen is een stuk lager dan de uiteindelijke saneringskost.  De maatschappelijke meerwaarde bestaat erin dat tegen 2036 meer dan 206 blackpoints verspreid over Vlaanderen, worden aangepakt en opgeruimd.   Als kennis- en adviescentrum van de bodemproblematiek in de droogkuissector, zet VLABOTEX eveneens zwaar in op bodempreventie binnen de sector.  Toetreding is mogelijk tot april 2024 zie ook www.vlabotex.be.

Deze studiedag is enorm waardevol. De OVAM heeft sterke milieuprofessionals nodig die kennis hebben over deze materie, want zij zorgen voor een goede uitvoering in de praktijk. Het was een boeiende dag. Er is veel ambitie, veel kennis en ervaring in Vlaanderen. Laten we dit samen gebruiken om van Vlaanderen een circulaire hub te maken.