Vanaf 30 juni 2025 verplichte installatie van zonnepanelen voor grootverbruikers van elektriciteit

In het kader van de globale strijd tegen de klimaatopwarming moet de aardgas- en energieafhankelijkheid van Vlaanderen verminderd worden. Vlaanderen zal de komende jaren dan ook diverse stappen moeten nemen om haar energiesysteem koolstofarmer en duurzamer te maken. Zo keurde het Vlaams parlement op 23 november 2022 een nieuw decreet goed (bekrachtigd door de Vlaamse regering op 25 november 2022), waarbij aan de Vlaamse regering de bevoegdheid wordt gegeven om een natuurlijke persoon of rechtspersoon te verplichten een bepaalde hoeveelheid fotovoltaïsche zonnepanelen te installeren. Op die manier wordt het grote, nog onbenutte potentieel aan zonne-energie dat nog beschikbaar is op dakoppervlakten van grote gebouwen, toch aangewend.

De invoering van deze verplichting kadert binnen de Vlaamse energie- energieklimaatdoelstellingen die gericht zijn op het verbeteren van de energie-efficiëntie en het verhogen van het aandeel hernieuwbare energiebronnen in de energievoorzieningen, terwijl tezelfdertijd de energiefactuur betaalbaar blijft voor gezinnen en ondernemingen. Niet alleen deze klimaatdoelstellingen, maar ook de Russische politieke en militaire agressie tegen Oekraïne en de daarmee samenhangende economische consequenties, vormden een bijkomende impuls om de aardgas- en energie-afhankelijkheid van Vlaanderen te verkleinen, en voormelde verplichting in te voeren.

Het nieuwe Vlaamse decreet voorziet meer bepaald in een decretale rechtsgrond, op grond waarvan de Vlaamse regering de natuurlijke persoon of rechtspersoon die eigenaar, erfpachter of opstalhouder is van een gebouw kan verplichten om op de dakoppervlakte een bepaalde hoeveelheid fotovoltaïsche zonnepanelen te installeren. Deze rechtsgrond is opgenomen in het decreet van 8 mei 2009 houdende algemene bepalingen betreffende het energiebeleid, inzonderheid in de artikelen 1.1.3, 89° en 104/1°, artikel 7.7.3 en artikel 12.5.1.

In uitvoering van voormelde decretale grondslag wijzigde de Vlaamse regering op 17 februari 2022 definitief het Energiebesluit van 19 november 2010 (zie artikelen 1.1.1, § 2, 47°/3/1, artikel 3.1.39 en artikelen 6.7.1 t.e.m. 6.7.10, artikel 10.1.1, § 4/1 van het Energiebesluit van 19 november 2010).

Met voormelde wijziging maakt de Vlaamse Regering zonnepanelen tegen 30 juni 2025 verplicht op gebouwen gelegen in Vlaanderen waar de elektriciteitsafname op het EAN-afnamepunt sinds 2021 hoger is dan 1000 megawattuur per jaar. Het is mogelijk dat er meerdere gebouwen aangesloten zijn op één afnamepunt. Als er meerdere partijen eigenaar, erfpachter of opstalhouder zijn, zijn zij  in solidum onderworpen aan de verplichting.

Concreet moet tegen 30 juni 2025 op de gebouwen gelegen in Vlaanderen die verbonden zijn met een EAN-afnamepunt waar in 2021 of later de jaarlijkse elektriciteitsafname de drempelwaarde van 1000 megawattuur overschrijdt, een basiszonnepaneleninstallatie van minstens 10% van de totale horizontale dakoppervlakte geplaatst zijn. In de daaropvolgende jaren moet de eigenaar, erfpachter of opstalhouder van het betrokken gebouw de basisinstallatie gradueel uitbreiden, zodat in 2030 minstens 15% en in 2035 minstens 20% van het dak van zonnepanelen zijn voorzien. Hoe groter het dak, hoe meer zonnepanelen er dus geïnstalleerd zullen moeten worden.

De zonnepanelen moeten evenwel niet noodzakelijk op het dak geplaatst worden. De eigenaar, erfpachter of opstalhouder van het betrokken gebouw kan er ook voor opteren om deze te plaatsen op bermen of gesloten stortplaatsen die niet nabestemd zijn als landbouwgebied of natuurgebied (de zogenaamde “marginale gronden”), op carports en/of fietsenstallingen. Ook kan gekozen worden voor drijvende zonnepalen op het water, of – onder welbepaalde voorwaarden – op een andere eigendom.

Voormelde verplichting moet overigens niet noodzakelijk vervuld worden door het plaatsen van fotovoltaïsche zonnepanelen. De Vlaamse Regering laat onder bepaalde voorwaarden toe om aan deze verplichting te voldoen door in te zetten op andere vormen van hernieuwbare energie of door te participeren in een hernieuwbare-energieproject. Zo kan de eigenaar, erfpachter of opstalhouder, weliswaar onder strikte voorwaarden, kiezen voor het plaatsen van een windturbine of een warmtekrachtinstallatie (WKK) op biomassa of biogas, of voor het participeren in een nieuwe groenstroominstallatie.

In bepaalde gevallen is het evenwel kennelijk onredelijk om voormelde verplichting op te leggen aan een grootverbruiker. Het gaat bijvoorbeeld over de situatie waarin een gebouw binnen een afzienbare tijd met zekerheid zal worden gesloopt, of waarvan het dak vervangen moet worden. In voormelde gevallen kan een uitstel worden toegekend om aan hogervermelde verplichting te voldoen, waarbij het uitstel evenwel niet langer kan zijn dan vijf jaar na de toekenning ervan. Bovendien vervalt het toegekende uitstel wanneer de eigenaar, erfpachter of opstalhouder van het gebouw, niet binnen de drie jaar na het ingaan van het uitstel een sloopvergunning kan voorleggen, of niet binnen de twee jaar na het ingaan van het uitstel een getekende offerte voor de vervanging van het dak kan voorleggen.

Voormelde verplichting geldt evenwel niet alleen voor private grootverbruikers van elektriciteit. Ook de publieke organisaties vallen onder deze nieuwe regeling, en zijn – gelet op hun voorbeeldrol – bovendien aan strengere eisen onderworpen. Zo ligt de drempel voor overheidsgebouwen op amper 250 megawattuur per jaar. Vanaf 2030 wordt de verplichting zelfs nog verstrengd door deze ook toe te passen op gebouwen met een jaarafname van meer dan 100 megawattuur.

Het niet-naleven van deze verplichting is niet zonder risico. De miskenning van deze verplichting zal immers aanleiding geven tot niet-bevrijdende geldboetes. Bedrijven en overheidsinstellingen houden dan ook best zo snel mogelijk rekening met deze nieuwe verplichting.

Bron: Fien De Corte, LDR Advocaten

Relevante wetgeving:

Decreet van 25 november 2022 tot wijziging van het Energiedecreet van 8 mei 2009, wat de verplichte installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen op dakoppervlakten betreft, BS 9 december 1011, 91.159.